Ինչպես Սուրբ Ծննդյան տոնը «մուտք գործեց» ռուսական գրականություն
Սուրբ Ծնունդը որպես կանազգացության խորհրդանիշ, որպես սպասում եւ ի վերջո, որպես հրաշքի իրականացում ընդունված սյուժե է թե համաշխարհային, թե ռուսական գրականության տարբեր ժանրերում։ Հետաքրքրական է սակայն, թե ինչպես է այն պատմականորեն զարգացել այն ռուսական գրականության մեջ, ինչպես է այն փոփոխությունների ենթարկվել ժամանակի ընթացքում։ Այս առումով շատ հետաքրքրական է ուսումնասիրել ռուսական գրականության այն գործերը, որոնք պարունակում են Սուրբ Ծննդյան տոնակատարության ժողովրդական ֆոլկլորի տեսարաններ։ Գրականության մեջ ժողովրդական այդ ֆոլկլորի տեսարանները առանձնահատուկ տեղ են գրավում մասամբ նաեւ շնորհիվ Նիկոլայ Գոգոլի «Սուրբ Ծննդյան նախորդ գիշերը» վիպակի։ Գոգոլին կարելի է համարել առաջին հեղինակներից մեկը ռուսական գրականության մեջ, ով Սուրբ Ծննդյան նախատոնակը բերել է գրականություն, այն դարձնելով գրական սյուժե։ Եկեղեցին ի դեպ, առանձնապես չէր քաջալերում այդ ժողովրդական ֆոլկլորը նախ եւ առաջ այն պատճառով, որ դրանց հիմքում հեթանոսական ծիսակատարություններն էին։ Առանձին անդրադառնանք դրանցից ամենատարածվածին՝ «կոլյադաներին»։ Ապոլլոն Կորնիֆսկին իր «Ժողովրդական Ռուսիան» գործում գրում է, որ «կոլյադա» հասկացությունը Ռուսիայի տարբեր շրջաններում տարբեր իմաստ եւ նշանակություն է ունեցել։ ««Կոլյադան» կամ «կոլեդան» հյուսիսում Սուրբ Ծննդյան ճրագալույցն է։ Այստեղից էլ «կոլյադայի դուրս գալու» սովորությունն է, որ նշանակում է, Սուրբ Ծննդյան ճրագալույցին դուրս գալ փողոց, անցնել տներով եւ շնորհավորել մարդկանց հատուկ երգերով՝ Սուրբ Ծննդյան տոնի առիթով։ Նովգորոդի նահանգում «կոլյադա» անվանում էին այն նվերները, որոնք ստացել էին «կոլյադայի դուրս գալու» ժամանակ։ Հարավային եւ հարավ-արեւմտյան շրջաններում,- ինչպես նկատում է Կորնիֆսկին,- «կոլյադա» անվանում էին Սուրբ Ծննդյան տոնն ու առհասարակ Ծննդյան տոնական օրերն ու Ջրօրհնեքը։ Բելառուսում «կոլյադա անել» նշանակում էր «Քրիստոսին փառաբանել»։ Իսկ ահա սմոլենսկյան հողերում «կոլյադկա անել» նշանակում էր ողորմություն խնդրել։
«Կոլյադան» նշում էին ողջ Ռուսիայում։ Երիտասարդները գիշերային հսկման արարողությունից, կամ առավոտյան ժամերգությունից հետո խմբերով գնում էին տներով՝ շնորհավորելու մարդկանց։ Ընդ որում, նրանք հատուկ երգեր էին երգում։ Կորնիֆսկին գրում է այնուհետեւ, որ հին ավանդության համաձայն, «Սուրբ Ծննդյան նախօրեին, ճիշտ կեսգիշերին, բացվում էին երկնքի դարպասները եւ երկնքից իջնում է Աստվածորդին։ Դրախտն այդ հանդիսավոր հայտնության ժամանակ արդարների համար ցույց է տալիս իր բոլոր անգին գանջերը, իր բոլոր անճառելի խորհուրդները։ Դրախտային բոլոր գետերի ջրերն այդ ժամանակ կենդանանում են եւ սկսում շարժվել, աղբյուրները դառնում են գինի, եւ այդ մեծ տոնի գիշերը օժտվում հրաշագործ եւ բուժիչ զորությամբ։ Դրախտային պարտեզներում, ծառներին բացվում են ծաղիկները եւ հասնում ոսկե խնձորները։ Եւ դրախից այնտեղ բնակվող արեգակն իր շնորհներն է առատորեն բաշխում ձյունե մուշտակ հագած աշխարհին։ Եթե որեւէ մեկն ինչ որ բանի համար աղոթի կեսգիշերին, ինչ որ բան խնդրի, այնպայման կկատարվի նրա խնդրանքը, ասես գրվածքը, ինչպես ասում էր ժողովուրդը»։ Այսպես, Սուրբ Ծննդյան տոնին հրաշքի սպասումը դուրս գալով ժողովրդական ֆոլկլորից, մուտք է գործում գրականություն, արմատակալում այնտեղ ու հետագայում դառնում գրական հզոր արխետիպ։ Ընդ որում, ֆոլկլորային անմիջական նկարագրությունները հանդիպում ենք հեքիաթների սյուժեներում։
/շարունակելի
.culture.ru
